Myśl polityczna Sejmu Czteroletniego przedstawia imponujący dorobek intelektualny. Świadczy on dobitnie o dokonującym się w polskiej kulturze przewrocie umysłowym, wyrażającym także pragnienie budowy nowej, lepiej urządzonej, bardziej zgodnej z ideałami epoki rzeczypospolitej.

Dystansując się od wielu ustaleń polskiej historiografii, krytycznej zwłaszcza wobec tzw. szlacheckiego republikanizmu, autor monografii zdecydował się zaproponować nową optykę badawczą. W jej centrum leżeć powinno nie tyle zagadnienie zachowania państwowości jako takiej, zrozumiałe dopiero z perspektywy porozbiorowej, ile pytanie o możliwości utrzymania republiki w warunkach przewagi państw monarchicznych, zmienionych dopiero na skutek wybuchu rewolucji francuskiej. To ono w istocie budziło największe zainteresowanie najwybitniejszych pisarzy omawianego okresu. Jeśli założyć, że wyzwania epoki domagały się od polskiego republikanizmu ewolucji w kierunku bardziej nowoczesnym, to przyznać trzeba, że myśl wiodących pisarzy Sejmu Czteroletniego nie mogła wypracować w pełni spójnych pod względem doktrynalnym koncepcji. Jednak samo prześledzenie tych zmagań, osadzonych w kontekście największych w ówczesnej debacie europejskiej kontrowersji wokół republik, jest rzeczą fascynującą. Pozwala w każdym razie zaproponować nowe spojrzenie na ostatnie wielkie świadectwa myśli politycznej dawnej Rzeczypospolitej.

Rafał Lis - adiunkt w Katedrze Myśli Politycznej w Instytucie Politologii Akademii Ignatianum w Krakowie. Absolwent Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor monografii Ku społeczeństwu cywilnemu i bogactwu narodów. Główne koncepcje polityczne i prawne szkockiego Oświecenia (2014), a także licznych artykułów z zakresu myśli politycznej, w szczególności z XVIII wieku i czasów Sejmu Czteroletniego. Publikował m.in. w "Czasopiśmie Prawno-Historycznym", "Horyzontach Polityki", "Politei" i "Studiach Politycznych".