Zebrane w jednym tomie, niepublikowane dotychczas teksty Czesława Miłosza – prawie 70 lat rozważań i wspomnień.

W skład tomu Z archiwum wchodzą wybrane teksty Czesława Miłosza o charakterze publicystycznym, niewydane drukiem za życia autora. Są to głównie odczyty oraz szkice i artykuły poruszające między innymi następujące tematy: życie w USA, literatura polska i amerykańska, związki polityki ze sztuką, kwestie narodowości i patriotyzmu, różnice między poezją Zachodu i Wschodu.

Teksty te zostały wyszukane w toku kwerend archiwalnych, przeprowadzonych w Beinecke Rare Book and Manuscript Library (Yale University, New Haven, Stany Zjednoczone), w Archiwum Instytutu Literackiego Kultura w Maisons-Laffitte (Francja), w Bibliotece Narodowej w Warszawie, w Muzeum Literatury w Warszawie oraz w Archiwum Emigracji w Toruniu, a także w archiwum domowym profesora Aleksandra Fiuta.

Obejmujące blisko siedem dekad i ułożone w porządku chronologicznym teksty te dają świetny wgląd w jego drogę życiową oraz to, jak poglądy noblisty ewoluowały wraz z upływem lat. Tom Z archiwum należy do cyklu pism rozproszonych wydanych przez Wydawnictwo Literackie w latach 2018-2020:

1. W cieniu totalitaryzmów. Publicystyka rozproszona z lat 1945-1951 oraz teksty z okresu II wojny światowej (2018)

2. Wygnanie i powroty. Publicystyka rozproszona z lat 1951-2004. Część 1 i 2 (2019)

3. Z archiwum. Wybór publicystyki z lat 1945-2004 (2020)

4. Bibliografia przedmiotowa 1932-2020 (2020)

„Pieczołowicie przygotowane do druku teksty stanowią nieocenione źródło wiedzy o pisarskim dziele i wchodzą w skład korpusu tekstów przynależnych do jego Pism zebranych i ich wydanie będzie znaczącym wydarzeniem dla badaczy i czytelników Miłosza” – prof. Marek Zaleski.

„Zapoznawszy się z trzecią częścią pism rozproszonych Czesława Miłosza, obszernym tomem o tytule Z archiwum. Wybór publicystyki z lat 1945-2004, mam jasne wrażenie obcowania z edycją pomnikową, a pod względem skrupulatności opracowania – wzorcową. Choć rozproszone i przechowane jedynie w archiwum, teksty te oddają pewne zasadnicze rozdziały ewolucji intelektualnej (i zarazem biograficznej) poety: od okolicznościowych prelekcji, wygłaszanych przez polskiego dyplomatę, poprzez analizy ideologicznych pokuszeń, szerszą, bardziej wielowątkową perspektywę z dekad kalifornijskich i wreszcie skupienie na poszczególnych osobach, wspomnieniu czy swego rodzaju rozliczeniu – w latach ostatnich” – dr hab. Andrzej Franaszek.