Historia ludzi, którzy z popiołem w sercu powracają z pól bitewnych Europy do Polski – ich legenda podtrzyma narodowe dzieje.
Kochliwy szlachcic Rafał Olbromski popada w tarapaty. Wypędzony przez ojca z domu trafia pod opiekę księcia Gintułta i wchodzi w kręgi masonerii. Spotyka przyjaciela z lat szkolnych, Krzysztofa Cedrę, i dzięki niemu zostaje wprowadzony na warszawskie salony. Wieści przynoszone z Europy przez byłych legionistów polskich sprawiają, że przyjaciele podejmują eskapadę do armii napoleońskiej, wierząc, iż walka przyniesie upragnioną wolność.
„Czytając Popioły, jesteśmy siłą rzeczy jakby uczestnikami aktu pewnego misterium dostępnego tylko dla wtajemniczonych, wskutek niedomówień, uników i aluzji obliczonych na oszukanie cenzorów. (…) Popioły to misterium patriotyzmu celebrowane przez autora”.
– Aleksander Achmatowicz